Dieta w chorobach nerek. Co przede wszystkim warto wiedzieć?
Nerki odpowiedzialne są za usuwanie toksyn obecnych w pokarmach. Gdy ich działanie jest upośledzone, warto przyjrzeć się temu, co się je, by zapobiec rozwojowi różnych powikłań lub spowolnić postęp niewydolności nerek. Właściwa dieta może łagodzi uciążliwe objawy choroby nerek.
Dieta zawsze powinna zostać dopasowana do potrzeb danej osoby i uwzględniać jej inne choroby, np.: cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca. O modyfikacji diety decyduje lekarz; na podstawie jego zaleceń dietetyk może pomóc skomponować właściwie zbilansowany plan posiłków. Podstawą kwestią przy tworzeniu diet osób chorych na nerki jest kontrola zawartości w niej: białka, fosforu, sodu oraz potasu. Dopuszczalna ilość tych składników jest bowiem uzależniona od stopnia upośledzenia czynności nerek.
Ile białka spożywać?
W zaawansowanej niewydolności nerek należy zmniejszyć ilości przyjmowanego białka obecnego w mięsie, wędlinach, rybach, jajach, mleku, serach. Pełnowartościowe białko należy spożywać w normalnych ilościach (tj. ok. 1 g/kg masy ciała na dobę), jeżeli przesączanie kłębuszkowe (GFR) jest większe niż ok. 30-40 ml/min. Jeśli GFR obniża się poniżej 30-40 ml/min., zaleca się ograniczenie spożycia białka do 0,6–0,9 g/kg na dobę. Jednak tę decyzję powinien podjąć lekarz, a dietę uboższą w białko można stosować tylko pod jego nadzorem, gdyż redukcja białka niesie za sobą ryzyko niedożywienia lub powstania niedoborów pokarmowych.
Uważaj na fosfor
W fazie niewydolności nerki nie radzą sobie z wydalaniem fosforu, który obecny jest w bardzo wielu produktach spożywczych, m.in. w warzywach strączkowych, rybach, serach, podrobach. Związki fosforu są także obecne w żywności przetworzonej, gdyż są one używane jako substancje zagęszczające, emulgatory lub stabilizatory. Aby ograniczyć ilość fosforu w diecie, należy zrezygnować również z takich produktów jak: słonecznik, migdały, orzechy włoskie, sery żółte, topione i pleśniowe, podroby, ryby wędzone, ryby w puszkach, chleb razowy, płatki owsiane oraz suche nasiona roślin strączkowych. Warto też pamiętać, że mleko kozie i owcze zawiera więcej fosforanów niż mleko krowie.
Rozważnie obchodź się z sodem
Przy przewlekłej niewydolności nerek organizm traci możliwość wydalania sodu. Jego gromadzenie prowadzi do zatrzymania wody w organizmie, obrzęków, rozwoju nadciśnienia tętniczego i wzmożonego pragnienia. Zatem ważne jest, aby ograniczać sód w pokarmach i nie dosalać produktów na talerzu. Z diety należy wyeliminować wszystkie produkty z dodatkiem soli kuchennej, czyli: marynaty, konserwy, wędliny, produkty wędzone, sery żółte i pleśniowe, kiszonki, zupy instant, kostki rosołowe.
Co z tym potasem?
Pacjenci z niewydolnością nerek najczęściej pytają o ograniczenie potasu w diecie. Tymczasem nie zawsze jest to konieczne. We wczesnych etapach niewydolności nerek niektóre osoby wymagają diety bogatej w potas, bo pierwiastek ten nadmiarowo tracony jest wskutek zwiększonej ilości oddawanego moczu. Wraz z postępującą dysfunkcją nerek należy ograniczyć ilość tego składnika w diecie, ale zawsze w porozumieniu z lekarzem. Dieta uboga w potas zalecana jest większości pacjentów dializowanych. Ograniczenia obejmują: kakao, czekoladę i inne wyroby czekoladowe, nasiona roślin strączkowych, morele i śliwki suszone, figi, banany, orzechy, pestki dyni, pomidory i przetwory pomidorowe (koncentrat pomidorowy, keczup i sos pomidorowy), natkę pietruszki świeżą i suszoną, kaszę gryczaną i ziemniaki.
O czym jeszcze warto pamiętać?
Osoby bez nadwagi lub otyłości nie powinny ograniczać kalorii. Niedożywienie pogarsza rokowanie pacjentów z chorymi nerkami. Wskazane jest unikanie nasyconych tłuszczów i spożywanie olejów roślinnych, tuńczyka, makreli lub łososia, które zawierają zdrowe kwasy tłuszczowe, tzw. nienasycone. Suplementacja witamin, używanie ziół lub przypraw powinno być skonsultowane z lekarzem. Największą trudność niesprawne nerki mają z usuwaniem konserwantów i polepszaczy smaków, dlatego pacjenci z niewydolnością nerek powinni zwracać uwagę na treść etykiet kupowanych produktów spożywczych.
Podstawowy cel właściwie dobranej diety w niewydolności nerek to ograniczenie składników pokarmowych nadmiernie obciążających nerki i prowadzących do powstawania toksycznych produktów przemiany materii, które kumulują się w organizmie i zaburzają ważne procesy życiowe.
Autor: Marta Serwańska-Świętek, Zastępca Dyrektora Medycznego DaVita Polska