Wiele chorób może powodować dysfunkcję nerek wymagającą zastąpienia jej funkcji, najczęściej dializ. Czasami, w ostrej niewydolności nerek, wykonuje się jednorazowy zabieg hemodializy lub powtarza się go kilkukrotnie. Jednak, gdy choruje się na przewlekłą, schyłkową chorobę nerek (PChN), stosuje się na stałe którąś z metod leczenia nerkozastępczego, bo choroba ta jest nieuleczalna. Jakie są możliwości? Zapoznaj się z najczęściej stosowanymi metodami leczenia schyłkowej niewydolności nerek w Polsce.
Hemodializa – jak przebiega?
Hemodializa jest zabiegiem oczyszczania krwi z toksyn i zbędnych elementów przemiany materii oraz usuwania nadmiernej ilości wody nagromadzonej w organizmie w wyniku nieprawidłowego działania nerek.
W trakcie hemodializy krew pacjenta wielokrotnie pobiera się do dializatora (który jest kluczowym elementem aparatu dializacyjnego, tzw. sztucznej nerki), „oczyszcza” w nim i z powrotem przetacza do układu krążenia. Człowiek ma od 4 do 5 litrów krwi. W trakcie hemodializy cała objętość krwi przechodzi przez dializator przeciętnie 12-17 razy.
Żeby krew mogła zostać oczyszczona w dializatorze i w tej postaci powrócić do ustroju, pacjent musi mieć odpowiedni dostęp naczyniowy. Może to być przetoka tętniczo-żylna, lub cewnik naczyniowy umieszczony w jednej z żył centralnych. Najlepszym dostępem, ze względu na bezpieczeństwo, trwałość i skuteczność, jest przetoka tętniczo-żylna z naczyń własnych.
Przed każdą hemodializą pielęgniarka sprawdza podstawowe parametry życiowe (ciśnienie tętnicze i czynność serca) oraz waży pacjenta, aby ocenić retencję wody od ostatniego zabiegu. Następnie pacjent podłączany jest do odpowiednio dla niego zaprogramowanego aparatu sztucznej nerki. Zabieg trwa najczęściej około 4 godzin. Wykonywany jest zwykle 3 razy w tygodniu w stacji dializ.
Hemodiafiltracja – czym się różni od hemodializy?
Hemodiafiltracja to odmiana hemodializy, którą zaleca się osobom z chorobami układu krążenia. Jej stosowanie jest szczególnie ważne u osób ze współistniejącą niewydolnością serca, gdy podczas standardowego zabiegu dochodzi do zbyt dużego obniżenia ciśnienia tętniczego. Ta forma terapii, jak pokazują badania, ma też większy niż klasyczna hemodializa potencjał do usuwania niektórych toksyn mocznicowych.
Dializa otrzewnowa – co to takiego?
Dializa otrzewnowa polega na usuwaniu toksyn mocznicowych przez błonę otrzewnową, która wyściela jamę brzuszną (otrzewnową) i znajdujące się w niej narządy. Do jamy brzusznej (przez wcześniej wszczepiony przez chirurga nieduży cewnik) wprowadza się specjalny płyn, tzw. dializat.
Płyn ma tak dobrany skład chemiczny, aby przenikały do niego z krwi substancje, które powinny być usunięte (np. mocznik, potas, fosforany) i jednocześnie, aby z płynu do krwi wchłaniały się substancje potrzebne do wyrównania kwasicy metabolicznej. Dializat zawiera też substancje, dzięki którym uzyskuje się odpowiednie odwodnienie chorego.
Pacjent samodzielnie wpuszcza i wypuszcza płyn 3-5 razy na dobę lub korzysta ze specjalnego aparatu, tzw. cyklera. Cykler jest programowany tak, aby 4-8 razy w ciągu nocy, podczas snu, wymienić płyn dializacyjny, co trwa od 8 do 10 godzin. Rano pacjent odłącza aparat, zamyka cewnik zatyczką i funkcjonuje bez dodatkowych obciążeń.
Dializę otrzewnową wykonuje się codziennie – ręcznie w dzień lub w nocy z użyciem cyklera.
Przeszczepienie nerki – co daje?
To najlepsza z metod leczenia nerkozastępczego. Poprawia jakość i długość życia pacjentów, którzy przeszli zabieg przeszczepienia. Najlepiej jest wykonać przeszczepienie wyprzedzające nerki, tj. mieć operację zanim rozpocznie się leczenie dializami. Najpierw wykonuje się szereg badań kwalifikujących, mających na celu wykluczenie przeciwwskazań, czyli chorób które mogą rzutować na powodzenie procedury. Najczęściej jednak pacjenci oczekują na narząd do przeszczepienia lecząc się tymczasowo hemodializami lub dializą otrzewnową. Z jedną sprawną nerką (bo jedynie jedną się przeszczepia) można swobodnie funkcjonować. Osoby po jej przeszczepieniu cieszą się życiem, jakie wiedli przed zachorowaniem na PChN.
O tym, która metoda leczenia jest najwłaściwsza, decyduje lekarz z pacjentem po omówieniu wszystkich plusów i minusów każdej z metod w jego przypadku.
Autor: Szymon Brzósko, Dyrektor Medyczny DaVita