Proces przygotowania pacjenta do przeszczepienia nerki i zgłoszenia na Krajową Listę Oczekujących
Przeszczepienie nerki jest najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego u pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek własnych. Gdy się powiedzie, jakość życia pacjenta poprawia się i wydłuża w porównaniu do chorych oczekujących na transplantację lub pozostających w programie dializ.
Najlepsze wyniki obserwuje się, jeśli pacjent otrzyma nerkę od dawcy żywego przed rozpoczęciem dializ (tzw. przeszczepienie wyprzedzające). Kwalifikacja pacjentów do przeszczepienia nerki poprzedzona jest niezbędnymi badaniami i konsultacjami, które szacują ryzyko wystąpienia powikłań wczesnych (okołozabiegowych) i późnych, np. związanych z leczeniem immunosupresyjnym. Wszystko oczywiście po to, by wybrać optymalną dla chorego metodę leczenia.
Jak i kiedy rozpocząć kwalifikację do przeszczepienia nerki
Kwalifikację należy zacząć od oceny bezwzględnych przeciwskazań do przeszczepienia nerki. Oto ich lista:
choroba nowotworowa (dla poszczególnych nowotworów obowiązują różne okresy karencji),
aktywna infekcja,
zaawansowane i nieodwracalne uszkodzenie innych układów i narządów (do rozważenia kwalifikacja do przeszczepienia wielonarządowego),
trwały brak współpracy chorego (uzależnienie od alkoholu, narkotyków, ciężkie choroby psychiczne).
Rozpoczęcie procesu kwalifikacji powinno nastąpić:
przed rozpoczęciem dializ, jeśli filtracja kłębuszkowa (GFR) obniża się poniżej 15 ml/min/1,73 m2 ,
niezwłocznie u pacjentów, którzy już rozpoczęli program dializ otrzewnowych lub hemodializ.
Etapy kwalifikacji pacjenta do przeszczepienia nerki
Kwalifikacja do transplantacji jest procesem złożonym a jej prawidłowe wykonanie jest warunkiem powodzenia zabiegu.
1. Edukacja pacjenta i jego rodziny
Z chorym i jego najbliższymi należy omówić:
korzyści wynikające z poprawy jakości i długości życia po udanym przeszczepieniu nerki,
ryzyko związane z zabiegiem operacyjnym,
konieczność stosowania po zabiegu leków immunosupresyjnych i ich działania niepożądane,
zasady życia po przeszczepieniu nerki,
konieczność regularnych kontroli w poradni transplantacyjnej.
Zaleca się też porozmawiać z pacjentem i jego rodziną na temat możliwości przeszczepienia nerki od dawcy żywego. Dawcą nie musi być osoba spokrewniona. Ważna jest zgodność grup głównych krwi i ujemna próba krzyżowa. W przypadku niespełniania tych dwóch warunków możliwe jest przeszczepienie krzyżowe lub łańcuchowe w ramach wymiany par nerek.
2. Ocena motywacji chorego
Na tym etapie należy ocenić gotowość chorego do poddania się badaniom medycznym i do współpracy na kolejnych etapach kwalifikacji oraz po przeszczepieniu nerki.
3. Ocena stanu zdrowia pacjenta
Pełna, aktualna lista wymaganych badań laboratoryjnych, obrazowych, konsultacji specjalistycznych oraz informacji medycznych o pacjencie wymaganych do zgłoszenia na KLO widnieje na stronie Poltransplantu. Oto jej fragment:
„Niezbędne informacje o chorym kwalifikowanym do przeszczepienia nerki, które powinny się znaleźć w dokumentacji
a) Informacje o potencjalnym biorcy
imię, nazwisko, PESEL (jeśli posiada), adres, telefon, data urodzenia, płeć;
grupa krwi, wzrost, waga, BMI;
rodzaj przeszczepienia, numer przeszczepienia (pierwszy/kolejny), stopień pilności zabiegu;
rozpoznanie choroby podstawowej z datą rozpoznania, badanie przedmiotowe;
data pierwszej dializy, konieczna data rozpoczęcie ponownej dializy u chorych do kolejnego przeszczepienia oraz informacja o wykonaniu (lub nie) operacji usunięcia poprzedniego przeszczepu;
GFR (jeśli do przeszczepienia wyprzedzającego), rodzaj dializy, USG nerek, pęcherza moczowego (przed i po mikcji), posiew moczu;
USG jamy brzusznej, dopplerowskie badanie przepływów w tętnicach biodrowych, HBsAg, anty-HBs, anty-HCV, HCV RNA, anty-HIV, morfologia, RTG klatki piersiowej, EKG, ECHO serca, gastroskopia, badanie na krew utajoną w stolcu, cholesterol, trójglicerydy, białko całkowite, albuminy, AST, ALT, GGTP, bilirubina, protrombina;
konsultacje stomatologa, laryngologa, chirurga transplantologa, badanie ginekologiczne u kobiet z mammografią lub USG piersi PTH, informacja o chorobach współistniejących, informacja o przyjmowanych lekach, PSA (mężczyźni > 40 lat).
b) Informacje o ośrodku leczącym chorego i Regionalnym Ośrodku Kwalifikującym (ROKu), który chorego zakwalifikował.
Badania dodatkowe (w szczególnych przypadkach):
koronarografia (choroba wieńcowa, wiek powyżej 60 lat, cukrzyca, miażdżyca, nieprawidłowe EKG lub ECHO serca);
doppler tętnic szyjnych (objawy neurologiczne);
doppler żył biodrowych (zabiegi w tych okolicach, po przeszczepieniu wątroby OLTX, po uprzednim przeszczepieniu nerki, przebyta zakrzepica żylna);
cystografia mikcyjna (wady wrodzone, nieznana przyczyna niewydolności nerek, młody wiek, zakażenia układu moczowego, cukrzyca, problemy neurologiczne, podejrzenie wad nabytych, zwężenia pozapalne lub po napromienianiu);
TSH (choroby układowe, odchylenia w BMI);
doppler tętnic kończyn dolnych (miażdżyca, cukrzyca, chromanie przestankowe);
kolonoskopia (biorcy > 50 lat, krew utajona w stolcu, wywiad rodzinny);
badania hematologiczne (objawowe zaburzenia krzepnięcia, SLE, wywiad rodzinny);
badanie dna oka (problemy neurologiczne, okulistyczne).
Konsultacje:
chirurga naczyniowego (problemy naczyniowe);
urologa (wady układu moczowego);
neurologa (padaczka, udar);
onkologa (choroba nowotworowa w wywiadach);
kardiochirurga (wada serca, operacje kardiochirurgiczne w wywiadach);
kardiologa (nieprawidłowe EKG, ECHO serca, RTG klatki piersiowej, choroba niedokrwienna serca)”.
4. Badania immunologiczne (HLA, PRA, stopień immunizacji)
Warunkiem zakwalifikowania pacjenta jest jednorazowe wysłanie do regionalnej pracowni HLA (Human Leukocyte Antigen) próbki „pełnej krwi” pacjenta (2x7 ml na EDTA) celem oznaczenie HLA. Należy również wysyłać surowicę pacjenta (3 ml) do Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK) w Poznaniu w celu pierwszorazowego oznaczenia PRA (Panel Reactive Antibody) oraz oceny stopnia immunizacji pacjenta testami fazy stałej.
Wyniki HLA, PRA oraz stopnia immunizacji uzupełniają w elektronicznym zgłoszeniu pracownie HLA.